Akıllı şehir uygulamalarına baktığımızda, genellikle büyük şehirlerde yapılan çalışmaların ön plana çıktığını görmekteyiz. Fakat akıllı şehirleri sadece metropollerle ve dünya şehirleri ile mi sınırlı bırakmalıyız? Yoksa bu kavramın orta ölçekli şehirleri yeniden canlandırmada, farklı bir dinamizm getirmede, metropollerin yükünü paylaşmada ve en önemlisi sürdürülebilirlik konusunda etkin bir rol alması mümkün olabilir mi? Bu durumda orta ölçekli şehirlerin “Akıllı şehir” olarak gelişmesinde olumlu ve olumsuz yönler neler olabilir?
Öncelikle orta ölçekli şehirleri tanıyarak başlayalım. Büyük ve küçük şehirlerin avantajlarını bünyesinde toplayan ve sürdüren, bununla birlikte dezavantajlarını sürdürmeyen ve bu iki şehrin bileşkesi olan şehirlere orta ölçekli şehir tanımı yapılmaktadır. [1] Orta ölçekli şehirlerin nüfusu ülkelere göre değişiklik göstermekle birlikte 50.000 ile 500.000 olabilmektedir. [2] Orta ölçekli şehirlere veriler açısından bakmak gerekirse, Birleşmiş Milletler verilerine göre günümüzde dünya kentsel nüfusunun %60’ı nüfusları 1.000.000’un altında olan kentlerde yaşamaktadırlar. Bu kentlerin belirli bir sınıflandırılması bulunmamaktadır. 50.000 nüfustan 1.000.000 nüfuslu bir kente kadar aynı sınıf içerisinde yer alabilir. [3]
Orta ölçekli şehirlerin avantajları ve dezavantajları
Orta ölçekli şehirleri tanıyarak devam edelim. Orta ölçekli şehirlerin avantajları ve dezavantajları nedir?
Büyük ölçekli şehirlerde yaşayan çoğu insan için orta ölçekli şehirler gözlerinde daha yaşanılası, daha rahat ve daha insan odaklı olarak gözükür. Çünkü, orta ölçekli şehirler daha az kalabalığın daha az sorunun daha az karmaşanın bulunduğu, hava kirliliği, gürültü kirliliği ve güven açısından daha huzurlu bir hayatın anahtarı olarak görülmektedir.
Fakat bu olumlu taraflara rağmen, orta ölçekli şehirlerin yeterli istihdamı sunmaması, büyük ölçekli şehirlerin aldığı yatırımlardan faydalanamaması orta ölçekli şehirlerin dinamizmini yitirmesine neden olmuştur. Büyük göçler vererek iş, yetenek ve beyin gücü konusunda kayıplara uğratmıştır ve yeterli alt, üst ve teknolojik yapının olmaması, turistik ve eğlence bakımından gelişmemiş olmaları orta ölçekli şehirleri daha huzurlu bir yaşam sunmalarına rağmen tercih edilebilir kılmamaktadır.
Orta ölçekli şehirler, eğer kaybettiği dinamizmi geri kazanabilirse gerekli altyapı ve üstyapı çalışmalarını tamamlarsa metropollere yığılmanın önüne geçmek, bölge halkına yeni istihdamlar kazandırmak ve büyük ölçekli şehirlerle kırsal alanlar arasında köprü olmak gibi önemli faaliyetleri yerine getirebilir.
Sürdürülebilir bir kalkınma için, orta ölçekli şehirleri yeniden hazırlamak ve akıllı hale getirmek aslında bir zorunluluktan çok büyük bir fırsatı işaret etmektedir.
Büyük bir fırsat olmasının yanında orta ölçekli şehirler için dikkatli olmalıyız. Orta ölçekli şehirlerin planlanmadan, şehrin kendi yerel problemleri ölçümlemeden gelişmesi, nüfusun artmasına bağlı olarak altyapı eksikliği neden olur ve bu durumun büyük karmaşalara neden olacağı muhtemeldir. Ayrıca orta ölçekli şehirler, büyük ölçekli şehirlere göre daha kırılgan bir yapıdadır. Karmaşalardan aldığı zararın toparlanması daha uzun sürecektir.
Yatırımların artmasıyla, tarım alanlarının ve taşınmazların yerel halktan satın alınması veya kiralanması usulü yerel halkta memnuniyetsizlik oluşturabileceğini de unutmamak gerekiyor.
Dezavantajları avantaja çevirmek için şehirleri ölçümlemeli, problemleri veriler eşliğinde tespit etmeli, yerel halkın görüşlerini almalı ve her türlü gerekli donanıma sahip olacak şekilde şehirleri planlamalıyız.
Dünyada akıllı orta ölçekli şehirler
Aslında akıllı şehir uygulamalarının sadece büyük şehirlerde olmaması gerektiğinin, orta ölçekli şehirlerin yerel problemleri tespit edilip yeni planlamalar yapılmasının ve problemlere akıllı şehir çözümleriyle yaklaşılmasının dünyada birçok örneği bulunmakta.
Örnek vermek gerekirse, Hindistan yeni bir kentleşme vizyonu ile ülkenin hem yerel hem de küresel kalkınmasına katkı sağlayacak olan “akıllı şehir” kavramını uygulamaya koymakta, aynı zamanda 3.000'den fazla” akıllı köy “geliştirmeyi planlamaktadır. [4]
İngiltere’de Bristol, Glasgow, Milton Keynes ve Cambridge kendi akıllı şehirlerini inşa etmektedir. Örneğin Bristol’da, hava kirliliği ve yaşlılara yardım gibi sorunları çözmeye yönelik programlar yapılmaktadır. [5]
Fransa’ da ise 250.000’den az nüfusa sahip 25 akıllı şehir mevcuttur. Burada teknoloji merkezli yenilikten ziyade sosyal merkezli bir vizyon geliştirmenin yolları aranmakta, uygulama alanları farklı büyüklükteki topluluklardan ve genellikle orta ölçekli şehirlerden oluşmaktadır. Temel hedef, orta ölçekli kentlerde yerel bir strateji oluşturmak ve geliştirilecek hizmetlerin genellikle sınırlı bütçeli basit araçlardan oluşturulması olarak tanımlanmaktadır. [6]
Türkiye’de de Türk Telekom Kars, Karaman, Kırşehir gibi orta ölçekli şehirlere başlangıç düzeyinde akıllı şehir uygulamaları geliştirmektedir. [7] Bunun yanında Vodafone Türkiye, Aydın ili içerisinde yer alan Kasaplar Köyü’nü akıllı köy uygulamaları için pilot bölge seçmiş ve çalışmalar yapmıştır. [8]
Ayrıca uluslararası alanda, orta ölçekli şehirler için UCLG’nin (United Cities and Local Governments) çalışmaları bulunmaktadır. [3]
Avus ile her şehir kendi akıllı şehir konseptini geliştirebilir
Her bir şehir kendi akıllı şehir konseptini, kendi vizyon ve misyonunu kaynaklarına ve hedeflerine göre oluşturmalıdır. Avus, şehirlerin içerisine yerleştirdiği Ulak sensör devresiyle şehrin semtlerini, mahallelerini, sokaklarını analiz ediyor. Şehri baştan aşağı bölgelerine göre ölçümleyerek şehrin kendine özgü akıllı şehir vizyonunu oluşturmasına, zaten kısıtlı olan kaynaklarını daha verimli değerlendirmesini sağlıyor.
Mesela aydınlatmanın olmadığı sokaklar varken, şehir merkezindeki aydınlatmaları akıllı aydınlatmaya dönüştürmek pek doğru olmayacaktır. Bunun yerine minimum kaynak ile var olan aydınlatmaların tükettiği enerji azaltılıp aydınlatmanın olmadığı sokaklar ışıklandırılabilir.
Kısıtlı kaynak, fazlalaşan nüfus ve problemler şehirleri mutlaka akıllı çözümlere zorlayacaktır. İleride oluşturacağımız hedefler için bugünden verimiz ne kadar fazla olursa, kaynaklarımızı optimize etmemiz, sorunları çözmemiz o kadar kolay olacaktır.
Diğer yazılarımızı okumak için,
Bu yazı, İclal Kaya Altay ve Pelin Gökgür’ün “Akıllı Şehir Kavramının Orta Ölçekli Şehirlerin Gelişmesindeki Araçsallığı” başlıklı makalesinden esinlenmiştir. Makaleye ulaşmak için tıklayınız.
Kaynaklar:
1- Intermediate cities in search of sustainability : the research and the Attica Workshop, Lavrion, 4–6 October 1995
2- Gökgür, P., & Altay, İ.K. (2019). “Akıllı Şehir” Kavramının Orta Ölçekli Şehirlerin Gelişmesindeki Araçsallığı.
3- TBB. Orta Ölçekli Şehirler Programı. Haziran 16, 2020 tarihinde TBB: https://www.tbb.gov.tr/dis-iliskiler/uluslararasi-iliskiler/orta-olcekli-sehirler-programi adresinden alındı.
4- Smart Village. Haziran 18, 2020 tarihinde Smart Village: http://www.smartvillage.biz/ adresinden alındı.
5- Hargrave, S. (2016, Mayıs 11). Glasgow, Milton Keynes, Bristol — the smart cities to watch out for. Haziran 18, 2020 tarihinde The Guardian: https://www.theguardian.com/small-business-network/2015/may/11/glasgow-milton-keynes-bristol-smart-cities adresinden alındı.
6- Villes France. Haziran 18, 2020 tarihinde Villes France: http://www.villesdefrance.fr/ adresinden alındı.
7- Türk Telekom Kurumsal. Haziran 17, 2020 tarihinde Türk Telekom Kurumsal Yeni Nesil Şehirler: https://kurumsal.turktelekom.com.tr/yeni-nesil-sehirler/sayfalar/projeler/default.aspx adresinden alındı.
8- Vodafone Akıllı Köy. Haziran 17, 2020 tarihinde Vodafone Akıllı Köy: http://www.vodafoneakillikoy.com/ adresinden alındı.
